Choroby zakaźne to choroby wywołane przez drobnoustroje – bakterie, wirusy, grzyby, roztocza, toksyczne produkty np. jad kiełbasiany, a także przez pasożyty lub inne biologiczne czynniki chorobotwórcze, które ze względu na charakter i sposób szerzenia stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi.

Choroby zakaźne mogą szerzyć się różnymi drogami: przez kontakt bezpośredni (z osoby na osobę), drogą kropelkową, podczas kaszlu i kichania, przez kontakt seksualny, przez wkłucie zakażonej igły lub innego narzędzia bezpośrednio do organizmu, a także przez owady, które spełniają funkcje nośników. Rezerwuarem zarazków jest najczęściej organizm chory (np. w przypadku ospy prawdziwej człowiek, gruźlicy – zwierzę lub człowiek, mozaiki tytoniu – roślina) lub nosiciel (np. w przypadku duru brzusznego). Rzadziej źródłem zakażenia jest materia nieożywiona (np. gleba jest źródłem tężca).
Do zakażenia jakiegoś organizmu może dojść różnymi drogami, co niekoniecznie wiąże się z wywołaniem choroby, gdyż drobnoustroje chorobotwórcze mogą zostać zwalczone przez układ odpornościowy lub tylko wywołać nosicielstwo.

Profilaktyka chorób zakaźnych polega zasadniczo na unieszkodliwieniu źródeł zakażenia, ograniczaniu mechanizmów i dróg szerzenia, wzroście odporności populacji poprzez stosowanie szczepień ochronnych.

Praktycznie sprowadza się to do:
• izolacji (o ile jest w ogóle konieczna) i leczeniu ludzi chorych i nosicieli
• poddawania kwarantannie zwierząt, osób i mienia podejrzanego o zakażenie/skażenie
• izolacji, leczenia i przeprowadzania ubojów sanitarnych wśród zwierząt
• kontrolowania osób pracujących z żywnością
• przetwarzania żywności i wody
• kontroli epidemiologicznej ludzi, zwierząt, ujęć wody itd.
• używania sterylnego sprzętu medycznego
• utylizacji jednorazowego sprzętu medycznego
• przeprowadzania zabiegów dezynfekcyjnych
• przestrzegania higieny osobistej
• używania środków ochrony osobistej
• prowadzenia szczepień
• dobierania antybiotyków na podstawie antybiogramów
Choroby zakaźne należy jak najszybciej diagnozować i leczyć, aby zapobiegać ich rozprzestrzenianiu.

Opracowanie: Marta Zawadzka – pedagog szkolny